Madame Bovary - Jean Renoir 1933

Η πρώτη κινηματογραφική μεταφορά του βιβλίου του Φλωμπέρ, που αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα και πιο επιδραστικά λογοτεχνικά έργα στην ιστορία (δεν το λέω εγώ αυτό, το διάβασα...), έγινε από έναν από τους μεγαλύτερους Γάλλους σκηνοθέτες, τον Jean Renoir. Το έργο του Φλωμπέρ είναι, σύμφωνα με τα λεγόμενα των ειδικών, καθαρά λογοτεχνικό δυσκολεύοντας έτσι κάθε μεταφορά του στον κινηματογρλαφο καθώς υπάρχει ο κίνδυνος να χαθεί η ουσία του και να σταθεί ο θεατής μονάχα στην πλοκή του έργου που ενσυνείδητα είναι πολύ απλοϊκή.Ήταν επιλογή του Φλωμπέρ να έχει μια απλοϊκή πλοκή την οποία όμως διάνθισε με το απαράμιλλο συγγραφικό του ταλέντο και την διάσημη εμμονή του με την "σωστή λέξη". Πώς μπορεί επομένως ένα τέτοιο έργο που στηρίζεται κυρίως στον ιδιαίτερο λογοτεχνικό λόγο του να αποδοθεί με εικόνες;
Έχοντας δει την εκδοχή του Claude Chabrol του 1991 διαπίστωσα ότι ένας τρόπος είναι η αφήγηση ολόκληρων κομματιών του έργου που παρεμβάλλονται στην ταινία. Για τον Chabrol δούλεψε αρκετά καλά αυτό μπορώντας να κρατήσει κάποιες ισορροπίες μεταξύ αφήγησης και εικόνας. Την ίδια αντιμετώπιση προς το κείμενα που δείχνουν στοιχεία των χαρακτήρων και συμβάλλουν στην δημιουργία ατμόσφαιρας είδαμε και φέτος άλλωστε στο εκπληκτικό Bright Star, όπου η ποίηση του John Keats μας παραδίδεται αυτούσια καθώς πραγματικά δεν υπάρχει εύκολος τρόπος να μεταφερθεί ποίηση που στηρίζεται στο λόγο και τις λέξεις σε εικόνες και κείμενο.
Ο Renoir όμως δεν επιθυμεί να ακολουθήσει αυτόν τον αφηγηματικό δρόμο. Το έργο του Φλωμπέρ άνοιξε νέους δρόμους στον λογοτεχνικό ρεαλισμό, οπότε και ο Renoir έμεινε σε πιο ρεαλιστικές κινηματογραφικές φόρμες παίζοντας όμως με τα πλάνα του προκειμένου να δώσει με την κίνηση της κάμερας και τα προσεκτικά επιλεγμένα του κάδρα, ό,τι ο Φλωμπέρ κατάφερε να δώσει με τον εξαιρετικά προσεγμένο και δουλεμένο του λόγο.
Αυτό όμως είναι ένα πολύ φιλόδοξο στοίχημα που απαιτεί άριστη δεξιοτεχνία προκειμένου να φανεί και πάνω στο κινηματογραφικό πανί. Ο Jean Renoir έχει αποδείξει με ταινίες όπως το La règle du jeu, το La bête humaine, το La grande illusion κ.ά. ότι έχει αυτήν την δεξιοτεχνία. Μάλλον όμως την εποχή που γυρίστηκε το Madame Bovary δεν ηταν ακόμα έτοιμος να αναλάβει ένα τέτοιο μεγάλο έργο. Στην σκηνοθεσία του υπάρχουν στοιχεία που υποδεικνύουν το τεράστιο ταλέντο που θα μας αποδείξει ο Renoir αργότερα ότι κατέχει. Ειναι ενδεικτικά τα πλάνα του που χαρακτηρίζονται από μια αιθέρια κίνηση όταν η Bovary αισθάνεται ελεύθερη και ευτυχισμένη, ενώ είναι στατικά ή κινούνται με τρόπο που περιορίζουν την Bovary εμφανίζοντάς την μέσα σε στενά πλαίσια που διαμορφώνουν τα κάδρα του Renoir εκμεταλλευόμενα τους περιοριστικούς εσωτερικούς χώρους.
Η Valentine Tessier που υποδύεται την Bovary είναι εξαιρετική δίνοντας με την ερμηνεία της μια ανώριμη, παιδική αρχοντιά, χαμένη μέσα σε έναν ιδεατό φαντασιακό κόσμο που δεν μπορεί όμως να συμβιβαστεί με την βαρετή πραγματικότητα. Ο άκρατος εγωκεντρισμός της ηρωίδας αντικατοπτρίζεται στα παιχνιδιάρικα αλλά συνάμα και βαριεστημένα μάτια της, ενώ οι υπερβολικές και θεατρικές κινήσεις της υποθέτω ότι έγιναν εσκεμμένα για να τονίσουν την έντονη δραματοποίηση των γεγονότων από την Bovary. Κινείται σε διαφορετικά ερμηνευτικά πλαίσια από ότι η Isabelle Huppert στην εκδοχή του Chabrol, μιας και η Huppert είχε δείξει μια περισσότερο ψυχολογικά διαταραγμένη Bovary, ενώ η Tessier εμμένει στα στοιχεία του χαρακτήρα της που την εμφανίζουν κακομαθημένη, εγωκεντρική, κυκλοθυμική και επιπόλαιη.
Πρέπει να τονίσω πάντως ότι η κριτική μου βασίζεται πάνω στην κομμένη έκδοση των 100 μόνo λεπτών που είδα. Ο Renoir υποτίθεται ότι προόριζε την ταινία να κρατάει 210 λεπτά, ενώ μια έκδοχή της που βγήκε στους κινηματογράφους το 1934 κρατούσε 117 λεπτά. Μπορεί πραγματικά στην ολοκληρωμένη εκδοχή της να είναι ένα αριστούργημα, αλλά μπορεί και απλά να τραβά για άλλα 100 λεπτά μια απλή ταινία εποχής με κάποια καλά στοιχεία. Ποιος ξέρει αν θα μάθουμε ποτέ;