Ashes and Diamonds - Andrzej Wajda 1958

Το Ashes and Diamonds είναι από τις πιο γνωστές ταινίες του μεγάλου Πολωνού δημιουργού Andrzej Wajda. Η ιστορία διαδραματίζεται το 1945, την ημέρα που η Γερμανία ετοιμάζεται να συνθηκολογησει, σημαίνοντας έσι το τέλος του πολύπαθου Β' ΠΠ. Με αφορμή αυτό το γεγονός ο Wajda επιχειρεί να κάνει με την ταινία του ένα πολύ έντονο και βαθύ κοινωνικό και πολιτικό σχόλιο πάνω στις πολιτικές εξελίξεις που ακολούθησαν το τέλος του πολέμου σε ένα μεγάλο μέρος της Ευρώπης. Αντί το τέλος του πολέμου να αποτελέσει την απαρχή μιας ειρηνικής περιόδου αδελφοσύνης και συνεργασίας για ένα καλύτερο αύριο, στο εσωτερικό πολλών χωρών ξεκίνησε μια αιματηρή πολιτική διαμάχη για την επιλογή του πολιτικού συστήματος που θα επικρατούσε στο εσωτερικό τους.
Μέσα σε αυτήν την διαμάχη μας τοποθετεί λοιπόν ο Wajda, έχοντας σαν κεντρικό άξονα για την ιστορία του τον νεαρό Μάσιεκ, ο οποίος μετά από χρόνια αντιστασιακού αγώνα εναντίον των Γερμανών, συντασσόμενος με τους συντηρητικούς επιλέγει να συνεχίσει τον αγώνα εναντίον των κομμουνιστών αυτή τη φορά. Επιχειρεί με την ομάδα του να δολοφονήσει τον γραμματέα του κομμουνιστικού κόμματος της Πολωνίας προκειμένου έτσι να μπορέσουν να ανακόψουν την δυναμική των κομμουνιστών που φαινόταν ότι θα κατάφερναν να πάρουν την εξουσία στα χέρια τους. Η προσπάθειά τους όμως δεν στεύθηκε με επιτυχία, με αποτέλεσμα να αρχίσουν να καταστρώνουν το επόμενο σχέδιό τους, που περιλάμβανε τελικά την δολοφονία του γραμματέα σε μια γιορτή που θα λάμβανε χώρα εκείνο το βράδυ.
Δεν είναι όμως τα πολιτικά παιχνίδια αυτά που ενδιαφέρουν τον Wajda. Εστιάζει στην αθρώπινη πλευρά των ηρώων του επιχειρώντας να δημιουργήσει με την πληθώρα των χαρακτήρων που παρουσιάζει ένα μωσαϊκό της Πολωνικής κοινωνίας, κάνοντας το πολιτικό του σχόλιο μέσα από τις αντιδράσεις των διαφορετικών αυτών ανθρώπων απέναντι στην νέα αυτή προβληματική που αναδύεται.Κύριοι χαρακτήρες είναι όμως ο Μάσιεκ και ο γραμματέας, οι οποίοι με απόλυτη φυσικότητα, παρά την κούρασή τους από τον μακροχρόνιο αγώνα εναντίον των Γερμανών στον οποίο είχαν επιδωθεί, θεωρούν σαν κάτι το αυτονόητο την εμπλοκή τους στην πολιτική διαμάχη προσφέροντας ακόμα και την ζωή τους. Δεν είναι τυχαία τα λόγια του γραμματέα μετά την αποτυχημένη απόπειρα εναντίον του ότι είναι αναγκαίο να πάρει μερικά ρίσκα προκειμένου να επιτύχει τον κομμουνιστικό του στόχο.
Ο Μάσιεκ λοιπόν απόλυτα συνειδητοποιημένος πάει στο ξενοδοχείο όπου θα γίνει η γιορτή και περιμένει να έρθει η ώρα που θα φέρει εις πέρας την αποστολή του. Εκεί όμως γνωρίζει μια κοπέλα, που άθελά της θα του ανατρέψει όλη αυτή τη κοσμοθεωρία του. Γνωρίζοντας τον κεραυνοβόλο έρωτα ο Μάσιεκ, αρχίζει να αμφιβάλει για τις επιλογές που κάνει στη ζωή του. Ξαφνικά μια ήρεμη ζωή χωρίς τρέξιμο φαίνεται να κερδίζει έδαφος μέσα στο μυαλό αυτού του επιπόλαιου μέχρι τότε τυχοδιώκτη. Και κάπως έτσι ξεκινάει ένας εσωτερικός αγώνας ανάμεσα στο ηθικό για τον ίδιο καθήκον και την πολυπόθητη πλέον ηρεμία.
Ο Wajda δημιούργησε με την κάμερά του μερικές πολύ ωραία στυλιζαρισμένες σκηνές, ενταγμένες αρμονικά μέσα στην ρεαλιστική του σκηνοθετική ματιά. Η σκηνοθεσία του ήταν στιβαρή αλλά και μοντέρνα σε πολλά σημεία δίνοντας ψήγματα μιας σκηνοθετικής οπτικής που επρόκειτο να σαρώσει τον κινηματογράφο την δεκαετία του 1960.
Η ταινία αποτελεί λοιπόν μια ενδιαφέρουσα επιλογή για κάθε κινηματογραφόφιλο, δεδομένης και της τεράστιας φήμης της αλλά και της αναγνώρισης που έχει λάβει όλα αυτά τα χρόνια. Εντούτοις όμως εμένα δεν μπόρεσε να με αγγίξει συναισθηματικά παρά μόνο οπτικά. Έμεινα σε όλη τη διάρκειά της αρκετά αποστασιοποιημένος από την ιστορία και τους χαρακτήρες. Το αποδίδω εν μέρει στην παρουσίαση των υπολοίπων χαρακτήρων, εκτός από τον Μάσιεκ και τον γραμματέα, η χρησιμότητα των οποίων μέσα στην ταινία τελικά μου φάνηκε πολύ μικρή. Περισσότερο αποπροσανατόλιζαν την ιστορία παρά προσέθεταν κάτι σε αυτήν. Μόνο σαν απόπειρα δημιουργίας ενός μωσαϊκού της κοινωνίας, όπως προανέφερα, μπορώ να τους δω, χωρίς όμως να είναι τόσο ολοκληρωμένοι ώστε να προσφέρουν κάτι ουσιαστικό. Κια η ερμηνεία όμως του Zbigniew Cybulski, που υποδυοταν τον Μάσιεκ, μου φάνηκε υπερβολικά "άνετη", χωρίς το απαιτούμενο συναισθηματικό βάθος, συμβάλλοντας αποφασιστικά στην όχι και τόσο θετική αίσθηση που μου άφησε η ταινία. Κρίμα γιατί σέβομαι πάρα πολύ τον Wajda σαν σκηνοθέτη και περίμενα ότι πραγματικά θα με ενθουσιάσει και με το Ashes and Diamonds.